Jeśli Twoje dziecko ma problemy z wymówieniem głoski „r”, czas by nauka mówienia  stała się bardziej intensywna i ukierunkowana na korektę i utrwalenie prawidłowej wymowy. Podpowiem Ci jakich metod użyć aby nauka mówienia „r” była skuteczna, ale przede wszystkim przyjemna dla dziecka.

Jako rodzic musisz zwracać uwagę na rotacyzm (rhotacismus) znany również jako reranie, czyli nieprawidłowe wymawianie głoski „r” przez dziecko.

Przyczyny rotacyzmu:

  1. Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych – języka/za duży, za gruby ,za krótkie wędzidełko /, podniebienia twardego/gotyckie.. rozszczepienie podniebienia/ wady zgryzu
  2. Niska sprawność języka
  3. Naśladowanie nieprawidłowych wzorców
  4. Zaburzenia słuchu fonematycznego.
  5. Używanie przez długi czas smoczków. 6.Powodem może być też po prostu fakt, że dziecko nie wie jak poprawnie ułożyć język by wymówić wybrany dźwięk.

Jeśli niepoprawna wymowa litery „r” nie zmieni się sama z czasem, trwały błąd wymowy może wpłynąć na sposób porozumiewania się oraz osobowość dziecka i jego samoocenę. Kwestie te nie mają związku z problemami psychologicznymi i osobowościowymi. Wynikają wyłącznie z błędnej wymowy dźwięku i wiążącą się z tym nieśmiałością bądź frustracją. Ważne jest więc określenie przyczyny istniejących nieprawidłowości.

Terapia rotacyzmu nie musi być nudna. W ostatnich latach odnotowuje się wzrost liczby dzieci z wadami wymowy. Utrudniają one kontakty językowe z otoczeniem, a jednocześnie bywają przyczyną niepowodzeń szkolnych uczniów. Sądzę, że warto poszukiwać efektywnych a jednocześnie atrakcyjnych metod terapeutycznych, zaspokajając u dzieci potrzebę zabawy i ruchu. Poniżej przedstawiam ćwiczenia i zabawy logopedyczne wykorzystywane przeze mnie w terapii rotacyzmu dzieci. Są one tak opracowane, aby korygując wymowę głoski R usprawniać jednocześnie słuch fonematyczny, motorykę i... wywołać uśmiech na twarzy dziecka.

Głoska ,,r’’ pojawia się w zasobie dźwiękowym dziecka w 5 – 6 roku życia.

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głoski r:

Ćwiczenia usprawniające ruchomość języka:

Ćwiczenia języka

Nagryzanie brzegów języka zębami, czyli masowanie i rozciąganie języka.

Wysunięcie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go, tzn. masaż języka.

Przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby, tj. masowanie języka.

Wysuwanie szerokiego języka z ust - zabawa Pokaż łopatę.

Odklejanie językiem chrupek kukurydzianych lub opłatka z podniebienia.

Klaskanie czubkiem języka o podniebienie twarde, od najwolniejszych uderzeń po najszybsze - zabawa Jedzie konik.

Wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią - do podniebienia - zabawa w mlaskanie.

Zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady, kropli miodu, odrobiny dżemu lub opłatka.

Naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka.

Przytrzymanie paska papieru wargami, a następnie zdmuchiwanie go z ust.

Szybkie wypowiadanie głoski [l].

Szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie ly z językiem uderzającym o górną wargę.

Energiczne, wielokrotne wybrzmiewanie:

te, te, te, ty, ty, ty, de, de, de, dy, dy, dy.

Naśladowanie różnych odgłosów:

rybki - plum, plum, indyka - gul, gul, bociana - kle, kle, chodaków - klap, klap, mycia - chlapu, chlapu, jazdy konnej – patataj.

Śpiewanie różnych melodii na sylabach:

la, la, la, lo, lo, lo, le, le, le, lu, lu, lu, ly, ly, ly.

Coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej la lo lu le.

Szybkie kilkukrotne powtarzanie:

nalapatada, nolopotodo, nelepetede, nuluputudu, nylypytydy.

Coraz szybsze i wielokrotne wypowiadanie zbitki bd.

Powtarzanie ze stopniowym przyspieszaniem:

bda, bdo, bde, bdu, bdy, pta, pto, pte, ptu, pty, bda – pta, bdo – pto, bde – pte, bdu – ptu, bdy – pty.

Przyspieszone wielokrotne wybrzmiewanie:

tedam, tat tedat, ente dente, lelum polelum, ble, bla, tla, tlo, tlu.

Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, unoszenie czubka języka do podniebienia a następnie szybkie i wielokrotne wymawianie przytępionych głosek: [t] [d] oraz zbitek spółgłoskowych td, tdn, a także zbitek sylabowych:

teda – teda, tede – tede, tedo – tedo, tedu – tedu, tedy – tedy.

Recytacja rymowanki z [t] dziąsłowym

Kto tutaj tak tupie?

To tato tutaj tak tupie.

Ach, tato tutaj tak tupie!

Unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego, wymawianie przedłużonego [d] z równoczesnymi energicznymi, poziomymi ruchami palcem po wewnętrznej powierzchni języka lub po wędzidełku podjęzyczkowym. Uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się tr. Ułożenie wąskiego paska papieru na języku , a następnie wypowiadanie głoski [t,d]. Papier powinien się unosić, a zamiast [t lub d] powinno pojawić się trrr. Mocne akcentowanie [t] podczas wybrzmiewania zbitek tll, tll, tll, trl najpierw szeptem, a potem głośno.

Powtarzanie szeptem, a następnie głośno:

la, la, la, trla, lo, lo, lo, trlo, lu, lu, lu, trlu, le, le, le, trle, ly, ly, ly, trly, li, li, li, trli.

Szeptem i głośno wypowiadanie trla, trlo, trle, trlu, trly.

Próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:

śpiewu ptaków - tri li li, gry na trąbce - tra ta ta, tru tu tu, tre te te, zepsutego zamka karabinu - tr tr tr, dr dr dr, warczenia psa - wrr, wrr, wrr, ruszającego traktora - tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr, odlotu ptaków - fru, fru, fru, ćwierkania wróbli - ćwir, ćwir, zatrzymywania konia - pr, pr, odgłosu świnki - chrum, chrum, chrapania - chr, chr, chr, dzwoniącego tramwaju - dryń, dryń, chrupania - chrup, chrup, szorowania - szuru, szuru, zapalania światła – pstryk, łamania gałęzi – trach.

Częste żucie gumy do momentu utraty przez nią smaku.

Ćwiczenia warg

Naśladowanie odgłosów z otoczenia:

samopoczucia w czasie zimna - brr, brr, ruszającego motocykla - brum, brum, parskania konia - prr, prr.

Energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca.

Parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi.

Pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.

 Artykulacja głoski r – szybkie i delikatne uderzenia czubka języka o wałek dziąsłowy za górnymi zębami. Język szeroki, boki dotykają zębów trzonowych. Wargi lekko otwarte, podniebienie miękkie uniesione, zamyka drogę do jamy nosowej głoski r.

Wielu rodzicom wydaje się, że pociecha z czasem z tego wyrośnie. Jest taka szansa. Ale jednocześnie warto pomóc dziecku skorygować wymowę poprzez zabawę i wykorzystanie wierszyków i historyjek.

I choć wydaje się to relatywnie proste, dla wielu dzieci nauka mówienia „r” to poważne wyzwanie. Kiedy jednak wysiłki dążące do skorygowania wymowy nie są odpowiednio zaplanowane i zrealizowane, dziecko może nauczyć się poprawnej wymowy bez zrozumienia istoty problemu i mechanizmu działania korekty. Co więcej, częste powtarzanie danego dźwięku wspiera odpowiednie wyrobienie mięśni używanych do wypowiadania głosek. Oto wierszyki i rymowanki, które opowiadają zabawne historie a jednocześnie wymuszają na dziecku prawidłową i częstą wymowę dźwięku, który sprawia mu trudność. Dzięki nim nauka mówienia „r” będzie przyjemna i efektywna.

,,Broszka”

Mała Bronka nabroiła, piękną broszkę gdzieś zgubiła. Broszka szybko się znalazła- do imbryka Bronce wpadła.

,,Kruczek i kruki”

Piesek Kruczek dumnie kroczy, bo przegonił kruki w nocy. Kruki owe, mówiąc między nami, chciały okraść kram z krewetkami.

,,Mrówka i krówka”

Polną dróżką idzie mrówka, a tuż za nią kroczy krówka. Wracaj krówko na pastwisko, omiń mrówkę i mrowisko!

,,Rrrymowanka”

Ryba, rower, rak, rakieta, radar, rolka, rynna, rów, ryż, rabarbar i roleta, to na R plejada słów. Bo R drży, bo R warczy, R to trudna jest literka, czasem chęci nie wystarczy by ją mówić jak spikerka. Lecz kto ćwiczy ją wytrwale, łamiąc język przez dni wiele, ten i mówi ją wspaniale. Tak więc, ćwiczmy przyjaciele. Ryba, rower, rak, rakieta, radar, rolka, rynna, rów, ryż, rabarbar i roleta. Warcz młodzieńcze – bywaj zdrów.

,,Trąbki Rysia”

Rysio cztery trąbki ma i na każdej pięknie gra. Na pierwszej gra: tra, tra, tra. Na drugiej gra: tru, tru, tra. Na trzeciej gra: tre, tre, tra. Na czwartej gra: try, try, tra. Rysio brata Jurka ma, razem z bratem gromko gra: tra, tre, tra, tra, tru, tra, tre, tro, tra, tra, try, tra. Rysio cztery siostry ma, każda sama pięknie gra. Marta gra: tru, tro, tra, Renia gra: tre, try, tra, Irka gra: try, tro, tra, Krysia gra: tru, tre, tra. Gdy rodzeństwo razem gra słychać gromkie: tram – tarara trem – tarara trym – tarara trum – tarara trom – tarara.

,,Tr”

Ma je lustro, futro, trawa, tron, trolejbus i potrawa. Na trybunie razem stoją, trochę się wiatraka boją. Oblizują miodu plastry, dwie literki, prawie siostry. Sok z truskawek popijają i na trawce w berka grają.

 ,,Brama i kwiatki”

Posadził brat przy bramie bratki. Bratowa zaś- dwa bławatki. Bratanek bije im brawa, bo pięknie wygląda brama.

 ,,Rozgadana papuga”

Siedzi papuga na murku na niewielkim podwórku . Gapi się na świat i mówi tak: trawa, tratwa, trąbka, brat, broda, brudny, brama, tran . Potem jedno oko mruży i znów mówi do kałuży: droga, drugi, drab, drużyna, prośba, prędkość, pręt, drabina . Kręci głową macha skrzydłem i powtarza mi różne słowa z głoską [r].

 ,,Kr...”

Ma je królik i krateczka, okręt, kropka i kromeczka. Kraków często odwiedzają, chętnie kraby zajadają. Dobrze znają króla Kraka z krukiem tańczą krakowiaka.

,,Jakie to literki?”

Ma mnie kredyt, kret, kreskówka. Ma też kryształ, kruk, kremówka. Krakowiaka umiem tańczyć, często chodzę do krawcowej i mam krawat kolorowy.

 ,,Grab i drab”

Na grabie siedzi szpak i po grecku mówi tak: - Stoi sobie w lesie grab, pod tym grabem leży drab, leży drab, a kilka os gryzie draba prosto w nos. Zagniewany wstaje drab, patrzy w koło, widzi- grab, a na grabie siedzi szpak i po grecku mówi tak...

,,Rrrr"....

Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę kręcąc mordą . Kręcąc mordą i rogami gryzła trawę wraz z jaskrami . "Czarna krowo ,nie kręć rogiem , bo ja pieróg jem z twarogiem : gdy tak srogo rogiem kręcisz , gryźć pieroga nie mam chęci ." ,,Jedz bez trwogi swe pierogi , nie są groźne krowie rogi . Jestem bardzo dobra krowa rodem z miasta Żyrardowa . Raz do roku w Żyrardowie pieróg z grochem dają krowie . Więc mi odkraj róg pieroga , a o krowich nie myśl rogach . Ja ci również radość sprawię : Jaskry ,które rosną w trawie , zręcznie ci pozrywam mordą, czarrną morrdą w krropki borrdo".

 ,,Wrona do wrony”

Wrona wronę dziś spotkała i tak do niej zakrakała: “Na zakupy mam ochotę, gdyż mam wroni bal w sobotę. Kupię sobie frak z frędzlami i sukienkę z falbankami”.

 ,,Wrona

Proszę Pana, pewna wrona, na gawrona obrażona, Do Wrocławia frunąć chciała, ale trasę zapomniała. “Samej do Wrocławia smutno. Chyba bliżej będzie Kutno. Zdążę jeszcze Wrocław schodzić i z gawronem się pogodzić”.

 ,,Wyliczanka”

Skacze sroka koło sroczki, pokazuje czarne boczki. Przy źródełku źrebak bryka, cieszy się, że kwitnie gryka. Raz, dwa, trzy! Szukasz Ty!

,,U źródełka”

U źródełka źrebak stoi, zimnej wody pić się boi. - Napij się źrebaczku tej źródlanej wody,ta źródlana woda zdrowia Tobie doda! - Napij się źrebaczku tej źródlanej wody, przezroczystej wody, wody dla ochłody!

,,Biedronka”

Obudziła się biedronka głodna, że aż strach, więc najadła się tych kropek, co na skrzydłach ma. Siedzi w trawie przestraszona, problem swój rozważa. „Co tu robić?” – myśli ona – „Może by tak do lekarza?”. „Idzie Franek, idzie Krysia, Bronek i Gabrysia, trawa niska, a mnie widać bez kropeczek dzisiaj.” Niczym na golasa ,siedzi smutna w trawie. bez kropek – zaznaczam – Biedronka przy kawie. „Ratunku, ratunku” – prośbę ma biedronka – „Jak mnie tak zobaczą – Wstydu pełna łąka. Prędko, prędko, drodzy moi, brać kredki proszę – kropki się rysuje tak samo jak groszek.”

Jak zapewne zauważyłaś, wspólną cechą tych rymowanek jest ich częste wykorzystanie słów zawierających literę „r”. Poświęć codziennie kilka minut na ćwiczenie poprawnej wymowy.

Wyznaczony czas nie powinien być zbyt długi – nauka mówienia „r” nie może być dla dziecka obciążająca.

Wykonuj ćwiczenia jak grę. Najpierw powiedz dziecku wierszyk i powoli naucz je rymowanki. Następnie powtarzajcie ją – możecie zamieniać się rolami i opowiadać wierszyki linijka po linijce. Ze starszym dzieckiem możesz też czytać.

Bądź cierpliwa! Gratuluj dziecku często, chwaląc jego postępy.

Dawaj dobry przykład – staraj się wymawiać głoski poprawnie.

Podsumowując, Twój dobry przykład, odpowiednia uwaga i dużo cierpliwości oraz motywowanie dziecka to klucz do sukcesu. Większość błędów wymowy można z powodzeniem skorygować!

Starajmy się, aby terapia nie była nudna. Niech będzie mądrą zabawą.!

Opracowanie:

Anna Tafelska-Mielniczek