Kłamstwo u dzieci

Dzieci w wieku 3-4 lat mają jeszcze trudności z odróżnieniem fikcji od rzeczywistości. Świat bohaterów z bajek jest tak samo prawdziwy jak ich rodzina, dom czy przedszkole. W tym wieku dzieci często wprowadzają do swojej codzienności wymyślonych kolegów lub opowiadają nam coś, co działo się tylko w ich wyobraźni, twierdząc, że wydarzyło się to naprawdę.

U starszaków (5-6 lat) pojawia się już świadome, zamierzone kłamanie. Dzieci w tym wieku zaczynają również stosować białe kłamstwa (czyli takie, które stosujemy aby nie sprawić innym przykrości), jest to związane z rozwojem empatii.

Kłamanie samo w sobie jest bardzo wymagającą poznawczo czynnością. Kłamstwo wymaga znajomości reguł społecznych oraz przewidywania konsekwencji. Dziecko w takiej sytuacji ma już świadomość własnego JA (ja coś zrobiłem). Pojawia się również poczucie winy oraz przyjmowanie perspektywy drugiego człowieka (jeśli tak powiem, komuś zrobi się przykro, jeśli zrzucę winę na kogoś innego nie zdenerwuję mamy).

Kłamstwo często wynika z niezaspokojonych potrzeb. Można wymienić kilka kluczowych:

• potrzeba ochrony, np. ochrona przed karą, gdy coś zbroi, więc zrzuci winę na młodsze rodzeństwo
• potrzeba przynależności, np. dziecko opowiada, że było na super wycieczce, bo dzięki temu inne dzieci go słuchają i zostanie zaakceptowany przez grupę
• potrzeba zabawy, np. wszystkie zmyślone historie, niewidzialni przyjaciele, w szczególności podczas czasu wolnego i zabawy
• potrzeba akceptacji, np. kłamanie w celu upodobnienia się do kolegi/ koleżanki, np. koleżanka ma psa, więc drugie dziecko może też powiedzieć, że ma psa po to aby zbliżyć się do koleżanki
• potrzeba dostrzeżenia, np. wymyślony ból brzucha, głowy po to aby zwrócić uwagę rodzica na siebie, dostać dodatkowego całusa itd.
• potrzeba uznania, np. dziecko opowiada o osiągnięciach, które nie miały miejsca, a często pojawiają się w związku z presją rodziców

Jak reagować na kłamstwo u dzieci?

1. Bycie szczerym na co dzień względem dziecka.
2. Dawanie dobrego przykładu własną osobą.
3. Dostrzeganie szczerości u dziecka, np. “Cieszę się, że powiedziałeś mi, jak to było”.
4. Szanowanie prywatności dziecka, pozwolenie dziecku na swoje małe sprawy i tajemnice.
5. Podkreślanie wartości prawdy - zamiast “Nie podobają mi się te kłamstwa” można powiedzieć “Chciałabym usłyszeć jak to było?”
6. Unikanie wyśmiewania, nawet jeśli dziecko fantazjuje to próbujemy pomóc dojść mu do faktów, a nie wyśmiewać.
7. Unikanie etykietowania “kłamca, oszust” - te określenia poniżają dziecko.
8. Przyglądanie się potrzebą dziecka i adekwatne reagowanie na nie.

Marta Lewandowska

Anna Stankiewicz

Justyna Ćwiklińska