Szczegóły

Joanna Moskwa

Kategoria: aktualności

Opublikowano: 29 czerwiec 2020

Odsłony: 24

Słuch fonematyczny to umiejętność rozróżniania najmniejszych elementów mowy – tzn. fonemów. Oznacza to, że dziecko potrafi wyodrębnić z potoku mowy zdania, w zdaniach – wyrazy, w wyrazach – sylaby, w sylabach – głoski, a także ustalić kolejność głosek w wyrazie. Jest podstawowym elementem determinującym prawidłowy rozwój mowy oraz umiejętności czytania i pisania. Słuch fonematyczny kształtuje się w trakcie rozwoju mowy dziecka w sposób spontaniczny i niezamierzony.

Należy pamiętać, że dziecko z zaburzonym słuchem fonematycznym dobrze słyszy słowa (ma przecież sprawny słuch fizyczny), lecz nie potrafi różnicować pojedynczych dźwięków lub złożyć ich w całość. Aby zrozumieć sens tekstu musi uchwycić kolejność głosek w wyrazie i umieć je zróżnicować. Dziecko musi wielokrotnie usłyszeć dźwięk, którego nie umie zidentyfikować. Dla dzieci 5 - 7 letnich, oprócz ćwiczeń kształcących wrażliwość słuchową, ćwiczeń rytmicznych oraz prostych ćwiczeń w różnicowaniu dźwięków mowy, konieczne są ćwiczenia słuchu fonematycznego oraz analizy i syntezy sylabowej i głoskowej.

W zaburzeniach słuchu fonematycznego obserwuje się następujące błędy:

W wypowiadaniu się: częste wady wymowy, mały zasób słownictwa, trudności w budowaniu zdań, tworzeniu opowiadań agramatyzmy, skracanie wyrazów o trudnej konstrukcji fonetycznej trudności w zapamiętywaniu i powtarzaniu trudnych wyrazów i dłuższych zdań

W pisaniu: zniekształcenia pisowni, zlepki liter ,mylenie liter b-p, d-t, g-k, z-s, dz-c, sz-s, trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, z głoskami tracącymi dźwięczność, trudności w analizie zdań na wyrazy, wyrazów na sylaby i głoski, opuszczanie końcówek i cząstek wyrazów, gubienie liter, przestawianie ich kolejności, przestawianie szyku dyktowanych wyrazów trudności we wszystkich rodzajach pisania: ze słuch, z pamięci, z przepisywaniem

W czytaniu: długo utrzymujące się literowanie utrudniające syntezę sylabową i wyrazową przekręcanie wyrazów, pomijanie lub dodawanie podobnie brzmiących, zgadywanie wyrazu mylenie znaczenia wyrazów o podobnym brzmieniu niewłaściwa intonacja czytanych tekstów, bardzo wolne tempo czytania

Ponadto zaburzeniom słuchu fonematycznego towarzyszą również:

-trudności w nauce języków obcych

-trudności w zapamiętywaniu i powtarzaniu dłuższych zdań

-trudności w pamięciowym opanowaniu wierszy, zautomatyzowanych ciągów słownych takich jak: dni tygodnia, miesiące, tabliczka mnożenia

-trudności w nauce gramatyki

-trudności w rozumieniu dłuższych wypowiedzi słownych, poleceń nauczyciela, instrukcji

rozróżnianiu wyrazów podobnych brzmieniowo

-obniżony zakres pamięci słuchowej

Bardzo ważne jest by podczas ćwiczeń zachować zasadę stopniowania trudności. Ćwiczenia analizy słuchowej rozpoczynamy więc od najłatwiejszych do rozróżnienia fonemów (najlepiej kontrastowych) jak a - p., u - m.

,,Ćwiczenia słuchowe w odróżnianiu dwóch głosek należy powtarzać aż do momentu, gdy dziecko nie będzie miało żadnych trudności w ich rozpoznawaniu. Wtedy wprowadzamy sylaby, a potem wyraz”. Po upewnieniu się, że potrafi już rozróżnić oba dźwięki w sylabach i wyrazach powtarzamy je. Ćwiczenia te mogą odbywać się poprzez różnicowanie dźwięków mowy przez powtarzanie głosek, określanie ich położenia w wyrazie, wymyślanie wyrazów na określoną głoskę, szukanie do nich rymu.

Przykładowe ćwiczenia słuchu fonematycznego:

Małe dzieci uczymy rozróżniać dźwięki wydawane przez pojazdy, zwierzęta, stukot butów, skrzypnięcie drzwi, posługujemy się obrazkami. Następnie dzieci próbują naśladować słyszane głosy oraz rozpoznawać i różnicować dźwięki z otoczenia np. głosy ludzi, natury, zwierząt, instrumentów. Wiele ciekawych zabaw słuchowych można przeprowadzić podczas spaceru, można najpierw różnicować różne dźwięki spotykane np. w parku (szelest suchych liści, szum wiatru, zimą skrzypiący śnieg, itd.), a potem je naśladować. Do uważnego słuchania skłania zabawa w zgadywanie, który ze znanych dziecku przedmiotów wydaje taki dźwięk (dzwoni, syczy, tyka, gwiżdże, szumi, itd.)? Do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny należą również ćwiczenia rytmizujące polegają one na odtwarzaniu usłyszanego rytmu. Można go wyklaskać, wytupać, ale można również odtworzyć za pomocą rysowania znaków graficznych. Do takich ćwiczeń można wykorzystać klocki, foremki, zabawki, guziki, materiały sypkie umieszczone w szklanym lub plastikowym pojemniku (ryż, makaron, groch, kapsle), itp.

Ze starszymi dziećmi można przeprowadzać już ćwiczenia, które przygotują je do nauki czytania i pisania. Będą to już ćwiczenia polegające na analizie i syntezie wyrazów, np.:

-wyróżnianie wyrazów w zdaniu;

-wyróżnianie sylab w wyrazie, najlepiej za pomocą klaskania (jedna sylaba - jedno klaśnięcie), oprócz tego można bawić się w uzupełnianie wyrazów sylabą, podajemy pierwszą sylabę, np. „ko”, a dziecko dodaje - „ło” (koło);

-wyróżnianie głosek w wyrazach - najpierw na początku wyrazu, potem na końcu i w środku. Można użyć do tego obrazków, spośród, których dziecko wyszuka obrazki zaczynające się lub kończące na daną głoskę;

-wymyślanie rymujących się wyrazów (czytanie, pisanie, szukanie obrazków itd.);

układanie kilku wyrazów w kolejności od najkrótszego do najdłuższego (a, po, las, okno, lalka, balonik);

-rysowanie przedmiotów zaczynających się, kończących, lub mających w środku daną głoskę;

słuchanie wierszy, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania. Można wykorzystać takie utwory jak: Lokomotywa, Ptasie radio, Kotek;

-dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską (koza - kosa, mama - dama, tata - data, pije - bije, Ala - Ola);

-podkreślanie czerwoną kredką wyrazów, które „syczą”, a niebieską, tych, które „szumią” (np.: sok, puszka, szachy, postój, proszek, ser).

Przykładowo, dzieci wymyślają wyrazy na literę „k”. Inną formą tej zabawy jest wyszukiwanie wyrazu, który zaczyna się na ostatnią literę poprzedniego wyrazu (mąka - Adam - most - tygrys - samochód - dom).

-różnicowanie dźwięków mowy przez powtarzanie głosek, określanie ich położenia w wyrazie;

-wymyślanie wyrazów na określoną głoskę - szukanie do nich rymu;

-zabawy i gry rytmiczne, wykonywanie umownego ruchu na hasło dźwiękowe (muzyczne lub werbalne);

-różnicowanie słów o podobnym brzmieniu - dziecko wskazuje obrazki po usłyszeniu nazw;

-różnicowanie takich samych sylab w szeregu różnych lub o podobnym brzmieniu np. pa, ga, da - dziecko sygnalizuje klaśnięciem moment usłyszenia żądanej sylaby pa, ga, pa, da, ga, pa;

-powtarzanie par słów opozycyjnych typu: bary - pary, bąk - pąk, dam - tam, gapa - kapa;

-rozpoznawanie określonego wyrazu w szeregu wyrazów o podobnym brzmieniu. Gdy dziecko usłyszy dany wyraz (np. sos) ma klasnąć lub tupnąć: nos, los, kos, nos, sos, włos, odgłos, nos, sos, kos, itd.;

-układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy. Dziecko układa zdanie do obrazka. Liczy ile jest w nim wyrazów, jaki wyraz jest pierwszy, jaki jest ostatni. Układ wyrazów w zdaniu może być przedstawiony np. na klockach lub kartonikach. Dziecko może również ciąć pasek papieru na tyle części ile jest wyrazów w zdaniu;

-rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach. Wypowiadamy krótkie zdanie np. Chłopiec biegnie. Prosimy, aby dziecko zdanie rozwinęło. Za każdym razem układamy szeregi klocków w różnych kolorach jeden po drugim i porównujemy ich ilość;

-dzielenie wyrazów na sylaby, liczenie ilości sylab z równoczesnym wystukiwaniem rytmu wymawianych sylab.

-tworzenie wyrazów zaczynających się na określoną sylabę: wo - woda, bu - buty, itd.;

-wyodrębnianie sylab na początku, na końcu oraz w środku słowa;

-dopowiadanie sylab - uzupełnienie wyrazów. Podajemy pierwszą sylabę, np. „ko” i eksponujemy obrazki (kotek, koszyk, koszula, konik), dziecko wybiera dowolny obrazek i dopowiada brakującą część wyrazu;

-dokonywanie syntezy sylabowej ze słuchu, np. o-wo-ce;

-rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek (samogłosek i spółgłosek) w różnych miejscach wyrazu;

-wyodrębnianie samogłosek na początku wyrazu, np.: jaką głoskę słyszysz na początku wyrazu: aparat (a), osa (o), ucho (u), ekran (e), igła (i);

-wyodrębnianie samogłosek na końcu wyrazu, np.: jaką głoskę słyszysz na końcu wyrazu: woda (a), okno (o), ule (e);

-rozpoznawanie i wyodrębnianie samogłosek w środku wyrazu, np.: gdzie słyszysz głoskę a, o, e, u (las, nos, lek, lupa, kula);

-rozpoznawanie i wyodrębnianie spółgłosek na początku wyrazu (bez grup spółgłoskowych) np. buty, lody, dom, kot;

-rozpoznawanie i wyodrębnianie spółgłosek na końcu wyrazu np. nos, lok, but;

-rozpoznawanie i wyodrębnianie spółgłosek w środku wyrazu np. gdzie słyszysz głoskę k, np. makaron, makowiec;

-rozpoznawanie określonej głoski na początku wyrazów (nazw obrazków). Pokaż obrazek, w którego nazwie słyszysz na początku głoskę np. „l”;

-rozpoznawanie obrazków na podstawie pierwszych głosek ich nazw. Pokaż obrazek, którego nazwa zaczyna się np. na „b”;

-dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską. Dziecko podaje pierwszą głoskę nazwy obrazka i wyszukuje obrazek, którego nazwa rozpoczyna się taką samą głoską, np. pas - parasol; dach - dom; kogut - kot; piłka - płot; waza - wazon;

-tworzenie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski i kończących się na określoną głoskę, np.: „K” i „A” - kapusta, kanapa, kalarepa, koszula;

-dokonywanie analizy głoskowej wyrazów, budowanie modelu wyrazu z kolorowych nakrywek (czerwone to samogłoski, niebieskie - spółgłoski). Liczenie głosek w wyrazach.

-Wymień, jakie kolejno głoski słyszysz w wyrazie osa (o-s-a). Dziecko buduje z nakrywek model wyrazu;

-dokonywanie syntezy wyrazów ze słuchu. Jaki wyraz usłyszałeś u-l-e, m-o-t-y-l, d-o-m-e-k;

-układanie domina obrazkowo-głoskowego, wyszukiwanie ciągu obrazków tak, by ostatnia głoska wyrazu była początkową głoską następnego, np. nos - sok - kot - tor - rak, itd;

-tworzenie nowego wyrazu z pierwszych lub ostatnich głosek przedmiotów przedstawionych na obrazkach (rebusy fonetyczne), np.: kosz - okno - teczka (kot), dom - ucho - nos - kot (most)

-segregowanie obrazków różniących się jedną głoską np. laska - maska, rak - mak;

-różnicowanie głosek poprzez segregowanie obrazków według par głosek: s-sz, c-cz, z-ż, t-d, p-b, k-g, w-f (według początkowej głoski), np.: sanki - szafa, cukierek - czapka, zabawki - żaba, tor - dom, płot - but, kura - góra, waga - flaga;

Gdy dziecko ma przygotowany słuch fonematyczny i radzi sobie z dokonywaniem analizy i syntezy sylabowej i głoskowej wyrazów, może przejść do ćwiczeń na materiale literowym i rozpocząć czytanie. Jednakże warto kontynuować ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej, a w szczególności usprawniać różnicowanie samogłosek i spółgłosek, łącząc ich rozpoznawanie z utrwalaniem poznawanych kolejno liter. W tym celu wykorzystujemy kartoniki z literami oraz etykiety z sylabami i wyrazami. Oto propozycje ćwiczeń.

Analiza i synteza sylab kończących się na samogłoskę

-o stałej samogłosce i zmieniającej się spółgłosce, np. ma, da, ta, ka, itp.;

-o stałej spółgłosce i zmieniającej się samogłosce, np. ta, to, te, tu, itp.

Analiza i synteza wyrazów, w których sylaby kończą się samogłoską, np.

-dwusylabowych: ma-ma, ta-to, wo - da (woda), ko - ło (koło), mo - wa (mowa);

-wielosylabowych: sa - ła - ta (sałata), ka - ru - ze - la (karuzela);

Analiza i synteza wyrazów trzygłoskowych typu: kot, dom, sok, mak, lis

Analiza i synteza wyrazów dwusylabowych o różnej strukturze sylab (kończących się samogłoską lub spółgłoską), np. ko - tek, ba - lon, ry - bak,

las - ka, pas - ki, dom - ki, mos - tek, kos - myk

Analiza i synteza wyrazów wielosylabowych o różnym układzie sylab, bez grup spółgłoskowych, np. sa - mo - lot, po - go - da, pa - ra - sol, ma - ka - ron, mo - ty - lek.

Analiza i synteza wyrazów z grupą spółgłoskową np.

dwa, gra, bzy, blok, tort

sto - py, dro - gi, sto - ły

mas - kot - ka, po - dło - ga, kras - no - lu - dek.

 

Opracowanie:

Anna Tafelska-Mielniczek

Szczegóły

Joanna Moskwa

Kategoria: aktualności

Opublikowano: 18 czerwiec 2020

Odsłony: 30

WYMOWY GŁOSEK DŹWIĘCZNYCH

Dźwięczność (fonacja) – jedna z cech artykulacji głosek związana z pracą więzadeł głosowych. Głoski wymawiane z wymuszeniem drgań więzadeł przy produkcji dźwięku nazywane są głoskami dźwięcznymi, natomiast wymawiane bez ich drgania nazywane są głoskami bezdźwięcznymi.

Które głoski są dźwięczne, a które bezdźwięczne?

Do głosek dźwięcznych zaliczamy wszystkie samogłoski (a, e, i, o, u, y) oraz głoski: [b], [d], [dz], [dź], [dż], [g], [j], [l,] [ł], [m], [n], [ń], [r], [w], [z], [ź], [ż].

Do głosek bezdźwięcznych należą: [c], [ć], [cz], [f], [h], [k], [p], [s], [ś], [sz], [t].

Najłatwiejszym sposobem na sprawdzenie, czy głoska jest dźwięczna czy bezdźwięczna jest przyłożenie palca do szyi na wysokości krtani i wypowiedzenie tej głoski w izolacji tzn. tak, aby zabrzmiała tylko ta głoska.

Głoski dźwięczne [b], [d], [dz], [dź], [dż], [g], [w], [z], [ź], [ż] mają swoje bezdźwięczne odpowiedniki: b-p, d-t, dz-c, dź-ć, dż-cz, g-k, w-f, z-s, ź-ś, ż-sz.

Warto pamiętać, że głoski dźwięczne znajdujące się na końcu wyrazy, tracą swoją dźwięczność w czasie wymowy. Np. mówiąc ,,pociąg", wymawiamy ,,pociąk"a ,,chleb” wymawiamy,,chlep”.

 Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

- parskanie wargami,

- nadymanie policzków,

- gra na grzebieniu, harmonijce ustnej,

- masowanie warg itp. cmokanie wargami

-mruczenie melodii

-naśladowanie różnych dźwięków naturalnych np. silnika motoru, karetki, piły, warczącego psa, wozu strażackiego, suszarki itp.

Ćwiczenia właściwe ( na przykładzie głoski W )

Przy mowie bezdźwięcznej najprościej rozpocząć naukę dźwięczności od głoski W. Jeśli pokazanie układu warg, zębów nie wystarczy, można rozpocząć ćwiczenia od przedłużonego wymawiania głoski U – palcem lekko przyciskamy dolną wargę do górnych zębów, aż do wytworzenia odpowiedniego dźwięku.

wa, wo, wu, we, wy, wi

wał, wata, waza, wanna, wakacje, wózek, wesoły, wyspa, włosy, wróg, wrona, wianek,

wiosna, wieś, wieczór

awa, owo, uwu, ewe, ywy, iwi

kawa, trawa, owoce, słowo, krowa, głowa, dwa, tramwaj, powieść, wesołe wakacje, wielki wieniec, siwe włosy, worek wełny, wysoka wanna ,brązowa walizka, nowy wałek ,wiosenna ulewa

W walizce jest wata. Na wakacjach jest wesoło. Weronika pije kawę. Tata na nowy krawat. Krowy skubią trawę. Wieczorem wieje wiatr. Paweł mówi wiersz o wiewiórce

Różnicowanie głosek w –f

 wa – fa awa – afa

 wo – fo owo – ofo

 wu – fu uwu – ufu

 we – fe ewe – efe

 wy – fy ywy – yfy

 wi – fi iwi – ifi

waza, fotel, wanna, foka, kowal, żyrafa, mewa, szafa…

wysoka fala, wesołe ferie, wysoki Felek, kolorowe kwiaty, wianek z fiołków, fajna zabawa

Wanda siedzi na fotelu. Wiesiek pracuje w fabryce. Na ferie Władek pojechał do Krakowa. Dziewczynka plecie wianek. Foka wskoczyła do wody.

Pozostałe głoski dźwięczne ćwiczymy zachowując kolejność ćwiczeń jak przy W (tzn. wywołanie danej głoski, utrwalanie jej w sylabach, wyrazach, wyrażeniach, zdaniach oraz różnicowanie tej głoski z opozycyjną do niej głoską bezdźwięczną. ).

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI M

ma,mo,me,mu,my,mi

am,om,em,um,ym

ama,omo,eme,umu,ymy,imi

mama,mata,mak,masa,mop,Mela,musi,miś…

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI B

ba, bo , bu, be, by, bi

aba, ebe, ubu, obe, yby

bat, bal, bałwan, balon, bańka, balkon, but, ból, buda, boisko, boczek, bułka, burak, burza, butelka, budynek, beret, beczka, sobota, ubogi, gruby, cebula, zabawa, taboret, słaby, robota, wróbel, obecny, brat, blady, bluza, brudny, błoto, blok, dobry, ubranie, szabla, tablica, izba, herbata, brudna beczka, gruby burek, dobry brat, głęboki basen, brązowy beret, zabłocone buty

Basia ma brązowy beret. Bronka kupiła bukiet bzu. Bolek pisze na tablicy. Burek śpi w budzie. Robotnik przyniósł gruby kabel. W oborze beczy baran. Basia dostała bratki. Bartek boi się burzy. Kuba ulepił bałwana.

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI D

da, do, du, de, dy

ada, odo, udu, ede, ydy

dom, dach, dół, deska, dynia, data, dobry, doktor,, dozorca, dyplom, dyrektor, woda, środa, schody, buda, chudy, pudełko, jeden, kreda, pada, sady, medal, kiedy, drut, dno, droga, dlatego, dmuchać, dwa, drewno, brudny, legenda, adres, każdy, meldunek, dyktando, wiadro, jodła, chodnik, kudłaty

Darek dostał pudełko landryn. Pan doktor ma dyżur. Na drzewie jest gniazdo. W domu są drewniane schody. W środę są dożynki. Za domem stoi weranda. Danusia goni indyka. Mama kupiła damskie spodnie. Tato poprosił o drugie danie. W pokoju jest dębowa podłoga. Darek dostał dyplom. Na oknie stoi duża doniczka.

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI

ga, go, gu, ge, gy

aga, ogo, ugu, ege, igi

gapa, gardło, ganek, gazeta, gołąb, góra, górnik, gęś, noga, kogut, ogórek, jagoda, waga, łodyga, figura, głowa, groch, grypa, grzeczny, głód, gniazdo, igła, ogród, ognisko, cegła, gruba gazeta, długa igła, góralski garnuszek, grządka Grzesia, ogródek Małgosi, grube igły, gorzka pigułka

Magda ma w koszyku igły. Grzesio zerwał gałązkę głogu. W ogródku rosną goździki i nagietki. Jacek zjadł gorzką pigułkę. Lubię gotowany groch. Tato kupił grube gwoździe.

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI Ł

Ła ło łe łu ły

Ała ało ałe ału ały

Oła oło ołe ołu oły

Eła eło ełe ełu eły

Uła uło ułe ułu uły

Łabędź, łachman, ładunek, łańcuch, łapa, łaska, łata, ławka, łazienka, łąka, łodyga, łokieć, łopata, łosoś, łódka, łóżko, łuk, łysina, łyżka, łyżwa

Bałagan, gołąb, ołówek, pałac, połowa, południe, półka, pułapka, pylek, reguła, sałatka, siłacz, siłownia, szałas, szkoła, wałek, żyła

Anioł, dół, dzięcioł, kawał, kocioł, kryształ, kubeł, materiał, orzeł, osioł, pył, sandał, stół, tył, tytuł

Mała łazienka

Złamana łodyga

Hałaśliwy Łukasz

Łatwa łamigłówka

Załadowana łódka

Łoś wpadł w pułapkę

Z pałacu słychać łomot

Wzięłam z półki ołówek

Lubię sałatkę z łososiem

Dla łabędzi ta zima była łagodna

Utwórz nowe wyrazy zamieniając wyróżnione litery oznaczające spółgłoski dźwięczne na odpowiadające im bezdźwięczne: brać, bies, głos, medal, gaża, żal, gad, żbik, uzda, bark, zad, waza, działo, gapa, wrak, dobór ,gazeta, życie

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI Zi

zia, zio, ziu, zie, zi

azia, ozio, ezie, uziu, izi

zima, zielony, ziemia, ziemniak, ziarno, zioła ziółko, ziele, zięba

buzia, guzik, jezioro, gałęzie, bazie, mazidło, koziołek, poziomka, tuzin, jezioro, wąziutki, gałęzie

źle, źródło, źrenice, źrebię, źdźbło

koźlę, woźna, późno, rzeźba, kuźnia, groźba, bliźniak, wyraźny, łaźnia, luźny

mroźna zima, tuzin guzików, zimny październik, zielone gałęzie, ziewający woźnica, raźne źrebaki, groźne koźlę, orzeźwiające źródło

Kazio przyniósł bazie. Mama kupiła tuzin guzików. W tym roku był zimny październik. Ziutka lubi poziomki. W starej kuźni jest zimno. Józia pije wodę ze źródła. W zielonym wazonie są bazie. Józio prowadzi koziołka. Na gałęzi siedzi zięba. Koło źródła rosną zioła. Woźnica wiezie ziemniaki. Kazio ma pełną buzię poziomek. Gruźlica jest groźną chorobą. W kuźni pracują do późna. Kazio przyjaźni się z Ziutką.

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI Dź

dzia, dzio, dzie, dziu, dzi

adzia, odzio, Edzie, udziu, idzi

dziadek, dziura, dziupla, dzień, dzieci, dziąsło, dzięcioł, dzik, dzień, działo, dzionek, dzieło, dziennik, dziewczynka, dziwak

grudzień, budzik, tydzień, łodzie, gwoździe, łabędzie, żołędzie, miedziany, przechodzień, przedział, kądziel, wędzidło, gaździna, goździk

dźwignia, dźwig, dźwięk, dźgać,

niedźwiedź, wiedźma

dzień dziecka, ludziki z żołędzi

dzikie łabędzie, dzieci i rodzice

dźwięk budzika, dzielna Jadzia

dzielny dzięcioł, dziób łodzi

dzielny niedźwiedź, dziesięć gwoździ

Przez tydzień szukałam budzika. Dziś są Jadzi urodziny. Dzieci siedzą w dużej łodzi. Dzieci lubią Dzień Dziecka. Widziałam dzisiaj dzikie łabędzie. W zagrodzie były dziki. Mama sadzi na działce goździki. Jutro będzie grudzień. Dzięcioł wydziobuje owady. Budzik budzi dzieci. Zdziś dźwiga miedziany dzban. W dziupli siedzi wiewiórka. Gaździna wędzi serki. Tadek dostał na urodziny ładne wdzianko.

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI Z

za, zo, ze, zu, zy

aza, ozo, eze, uzu, yzy

zoo, Zosia, zamek, zupa, zygzak, Zenek

- otwarta zajezdnia

- kolorowy zygzak

- mądra Zuzanna

- pełny zlewozmywak

- piękny gwiazdozbiór

- znak zapytania

- złoty zegarek

- rozwiązane zadanie

- Iza dokładnie myje ząbki.

- W ozdobnym wazonie były niezapominajki.

- Nad zatoką zapada zmrok.

- Zenek zakłada brązową bluzę.

- Koza u woza zerka na ogryzek.

- Kuzyn zdał egzamin na prawo jazdy.

- Pan Zygmunt znalazł złoty zegarek.

- Kuzyn zrobił dla Elizy piękną zabawkę na prezent.

- W domu zapachniało zupą pomidorową i zawijanymi zrazami.

- Zuzanna gwizdała melodię znanego kompozytora.

UTRWALANIE POPRAWNEJ WYMOWY GŁOSKI DZ

dza, dzo, dze, dzu, dzy

adza, odzo, edze, udzu, ydzy

dzban, dzwon, sadzonka, sadzawka

- kukurydza do jedzenia

- pędzel na podłodze

- koledzy na drodze

- rydze na wadze

- dzbanek rodzynek

- dzwonek dzwonnika

- Ania ma pieniądze na pędzel.

- Dzwonnik dzwoni rano.

- Koledzy pędzą po miedzy.

- Wujek kupił wędzonkę i kukurydzę do jedzenia.

- Obok ogrodzenia rdzewieje dzwon.

Przykładowe strony

https://wordwall.net/pl/resource/2332443/%C4%87wiczenia-s%C5%82uchu-fonematycznego-g%C5%82oski-d%C5%BAwi%C4%99czne-bezd%C5%BAwi%C4%99czne

https://wordwall.net/pl/resource/1206642/logopedia/g%c5%82oski-d%c5%bawi%c4%99czne-zdania-anita-suska

https://wordwall.net/pl/resource/2012968/polski/g%c5%82oski-d%c5%bawi%c4%99czne-i-bezd%c5%bawi%c4%99czne

Opracowanie:

Anna Tafelska-Mielniczek

Szczegóły

Joanna Moskwa

Kategoria: aktualności

Opublikowano: 08 czerwiec 2020

Odsłony: 44

Jeśli Twoje dziecko ma problemy z wymówieniem głoski „r”, czas by nauka mówienia  stała się bardziej intensywna i ukierunkowana na korektę i utrwalenie prawidłowej wymowy. Podpowiem Ci jakich metod użyć aby nauka mówienia „r” była skuteczna, ale przede wszystkim przyjemna dla dziecka.

Jako rodzic musisz zwracać uwagę na rotacyzm (rhotacismus) znany również jako reranie, czyli nieprawidłowe wymawianie głoski „r” przez dziecko.

Przyczyny rotacyzmu:

1. Nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych – języka/za duży, za gruby ,za krótkie wędzidełko /, podniebienia twardego/gotyckie.. rozszczepienie podniebienia/ wady zgryzu
2. Niska sprawność języka
3. Naśladowanie nieprawidłowych wzorców
4. Zaburzenia słuchu fonematycznego.
5. Używanie przez długi czas smoczków. 6.Powodem może być też po prostu fakt, że dziecko nie wie jak poprawnie ułożyć język by wymówić wybrany dźwięk.

Jeśli niepoprawna wymowa litery „r” nie zmieni się sama z czasem, trwały błąd wymowy może wpłynąć na sposób porozumiewania się oraz osobowość dziecka i jego samoocenę. Kwestie te nie mają związku z problemami psychologicznymi i osobowościowymi. Wynikają wyłącznie z błędnej wymowy dźwięku i wiążącą się z tym nieśmiałością bądź frustracją. Ważne jest więc określenie przyczyny istniejących nieprawidłowości.

Terapia rotacyzmu nie musi być nudna. W ostatnich latach odnotowuje się wzrost liczby dzieci z wadami wymowy. Utrudniają one kontakty językowe z otoczeniem, a jednocześnie bywają przyczyną niepowodzeń szkolnych uczniów. Sądzę, że warto poszukiwać efektywnych a jednocześnie atrakcyjnych metod terapeutycznych, zaspokajając u dzieci potrzebę zabawy i ruchu. Poniżej przedstawiam ćwiczenia i zabawy logopedyczne wykorzystywane przeze mnie w terapii rotacyzmu dzieci. Są one tak opracowane, aby korygując wymowę głoski R usprawniać jednocześnie słuch fonematyczny, motorykę i... wywołać uśmiech na twarzy dziecka.

Głoska ,,r’’ pojawia się w zasobie dźwiękowym dziecka w 5 – 6 roku życia.

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głoski r:

Ćwiczenia usprawniające ruchomość języka:

Ćwiczenia języka

Nagryzanie brzegów języka zębami, czyli masowanie i rozciąganie języka.

Wysunięcie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go, tzn. masaż języka.

Przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby, tj. masowanie języka.

Wysuwanie szerokiego języka z ust - zabawa Pokaż łopatę.

Odklejanie językiem chrupek kukurydzianych lub opłatka z podniebienia.

Klaskanie czubkiem języka o podniebienie twarde, od najwolniejszych uderzeń po najszybsze - zabawa Jedzie konik.

Wielokrotne odrywanie języka przyklejonego całą powierzchnią - do podniebienia - zabawa w mlaskanie.

Zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego przyklejonego kawałka czekolady, kropli miodu, odrobiny dżemu lub opłatka.

Naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka czubkiem języka.

Przytrzymanie paska papieru wargami, a następnie zdmuchiwanie go z ust.

Szybkie wypowiadanie głoski [l].

Szybkie i kilkukrotne wybrzmiewanie ly z językiem uderzającym o górną wargę.

Energiczne, wielokrotne wybrzmiewanie:

te, te, te, ty, ty, ty, de, de, de, dy, dy, dy.

Naśladowanie różnych odgłosów:

rybki - plum, plum, indyka - gul, gul, bociana - kle, kle, chodaków - klap, klap, mycia - chlapu, chlapu, jazdy konnej – patataj.

Śpiewanie różnych melodii na sylabach:

la, la, la, lo, lo, lo, le, le, le, lu, lu, lu, ly, ly, ly.

Coraz szybsze wypowiadanie zbitki sylabowej la lo lu le.

Szybkie kilkukrotne powtarzanie:

nalapatada, nolopotodo, nelepetede, nuluputudu, nylypytydy.

Coraz szybsze i wielokrotne wypowiadanie zbitki bd.

Powtarzanie ze stopniowym przyspieszaniem:

bda, bdo, bde, bdu, bdy, pta, pto, pte, ptu, pty, bda – pta, bdo – pto, bde – pte, bdu – ptu, bdy – pty.

Przyspieszone wielokrotne wybrzmiewanie:

tedam, tat tedat, ente dente, lelum polelum, ble, bla, tla, tlo, tlu.

Podczas szerokiego otwierania jamy ustnej, unoszenie czubka języka do podniebienia a następnie szybkie i wielokrotne wymawianie przytępionych głosek: [t] [d] oraz zbitek spółgłoskowych td, tdn, a także zbitek sylabowych:

teda – teda, tede – tede, tedo – tedo, tedu – tedu, tedy – tedy.

Recytacja rymowanki z [t] dziąsłowym

Kto tutaj tak tupie?

To tato tutaj tak tupie.

Ach, tato tutaj tak tupie!

Unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego, wymawianie przedłużonego [d] z równoczesnymi energicznymi, poziomymi ruchami palcem po wewnętrznej powierzchni języka lub po wędzidełku podjęzyczkowym. Uniesienie języka do wałka dziąsłowego, a następnie mocne dmuchnięcie na czubek języka, aż do pojawienia się tr. Ułożenie wąskiego paska papieru na języku , a następnie wypowiadanie głoski [t,d]. Papier powinien się unosić, a zamiast [t lub d] powinno pojawić się trrr. Mocne akcentowanie [t] podczas wybrzmiewania zbitek tll, tll, tll, trl najpierw szeptem, a potem głośno.

Powtarzanie szeptem, a następnie głośno:

la, la, la, trla, lo, lo, lo, trlo, lu, lu, lu, trlu, le, le, le, trle, ly, ly, ly, trly, li, li, li, trli.

Szeptem i głośno wypowiadanie trla, trlo, trle, trlu, trly.

Próby naśladowania odgłosów, zaczynając od szeptu:

śpiewu ptaków - tri li li, gry na trąbce - tra ta ta, tru tu tu, tre te te, zepsutego zamka karabinu - tr tr tr, dr dr dr, warczenia psa - wrr, wrr, wrr, ruszającego traktora - tur tur tur, tyr tyr tyr, pyr pyr pyr, odlotu ptaków - fru, fru, fru, ćwierkania wróbli - ćwir, ćwir, zatrzymywania konia - pr, pr, odgłosu świnki - chrum, chrum, chrapania - chr, chr, chr, dzwoniącego tramwaju - dryń, dryń, chrupania - chrup, chrup, szorowania - szuru, szuru, zapalania światła – pstryk, łamania gałęzi – trach.

Częste żucie gumy do momentu utraty przez nią smaku.

Ćwiczenia warg

Naśladowanie odgłosów z otoczenia:

samopoczucia w czasie zimna - brr, brr, ruszającego motocykla - brum, brum, parskania konia - prr, prr.

Energiczne pionowe poruszanie warg bokiem palca.

Parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi.

Pionowe ruchy palcami po wargach, naśladujące grę na gitarze lub harfie.

 Artykulacja głoski r – szybkie i delikatne uderzenia czubka języka o wałek dziąsłowy za górnymi zębami. Język szeroki, boki dotykają zębów trzonowych. Wargi lekko otwarte, podniebienie miękkie uniesione, zamyka drogę do jamy nosowej głoski r.

Wielu rodzicom wydaje się, że pociecha z czasem z tego wyrośnie. Jest taka szansa. Ale jednocześnie warto pomóc dziecku skorygować wymowę poprzez zabawę i wykorzystanie wierszyków i historyjek.

I choć wydaje się to relatywnie proste, dla wielu dzieci nauka mówienia „r” to poważne wyzwanie. Kiedy jednak wysiłki dążące do skorygowania wymowy nie są odpowiednio zaplanowane i zrealizowane, dziecko może nauczyć się poprawnej wymowy bez zrozumienia istoty problemu i mechanizmu działania korekty. Co więcej, częste powtarzanie danego dźwięku wspiera odpowiednie wyrobienie mięśni używanych do wypowiadania głosek. Oto wierszyki i rymowanki, które opowiadają zabawne historie a jednocześnie wymuszają na dziecku prawidłową i częstą wymowę dźwięku, który sprawia mu trudność. Dzięki nim nauka mówienia „r” będzie przyjemna i efektywna.

,,Broszka”

Mała Bronka nabroiła, piękną broszkę gdzieś zgubiła. Broszka szybko się znalazła- do imbryka Bronce wpadła.

,,Kruczek i kruki”

Piesek Kruczek dumnie kroczy, bo przegonił kruki w nocy. Kruki owe, mówiąc między nami, chciały okraść kram z krewetkami.

,,Mrówka i krówka”

Polną dróżką idzie mrówka, a tuż za nią kroczy krówka. Wracaj krówko na pastwisko, omiń mrówkę i mrowisko!

,,Rrrymowanka”

Ryba, rower, rak, rakieta, radar, rolka, rynna, rów, ryż, rabarbar i roleta, to na R plejada słów. Bo R drży, bo R warczy, R to trudna jest literka, czasem chęci nie wystarczy by ją mówić jak spikerka. Lecz kto ćwiczy ją wytrwale, łamiąc język przez dni wiele, ten i mówi ją wspaniale. Tak więc, ćwiczmy przyjaciele. Ryba, rower, rak, rakieta, radar, rolka, rynna, rów, ryż, rabarbar i roleta. Warcz młodzieńcze – bywaj zdrów.

,,Trąbki Rysia”

Rysio cztery trąbki ma i na każdej pięknie gra. Na pierwszej gra: tra, tra, tra. Na drugiej gra: tru, tru, tra. Na trzeciej gra: tre, tre, tra. Na czwartej gra: try, try, tra. Rysio brata Jurka ma, razem z bratem gromko gra: tra, tre, tra, tra, tru, tra, tre, tro, tra, tra, try, tra. Rysio cztery siostry ma, każda sama pięknie gra. Marta gra: tru, tro, tra, Renia gra: tre, try, tra, Irka gra: try, tro, tra, Krysia gra: tru, tre, tra. Gdy rodzeństwo razem gra słychać gromkie: tram – tarara trem – tarara trym – tarara trum – tarara trom – tarara.

,,Tr”

Ma je lustro, futro, trawa, tron, trolejbus i potrawa. Na trybunie razem stoją, trochę się wiatraka boją. Oblizują miodu plastry, dwie literki, prawie siostry. Sok z truskawek popijają i na trawce w berka grają.

 ,,Brama i kwiatki”

Posadził brat przy bramie bratki. Bratowa zaś- dwa bławatki. Bratanek bije im brawa, bo pięknie wygląda brama.

 ,,Rozgadana papuga”

Siedzi papuga na murku na niewielkim podwórku . Gapi się na świat i mówi tak: trawa, tratwa, trąbka, brat, broda, brudny, brama, tran . Potem jedno oko mruży i znów mówi do kałuży: droga, drugi, drab, drużyna, prośba, prędkość, pręt, drabina . Kręci głową macha skrzydłem i powtarza mi różne słowa z głoską [r].

 ,,Kr...”

Ma je królik i krateczka, okręt, kropka i kromeczka. Kraków często odwiedzają, chętnie kraby zajadają. Dobrze znają króla Kraka z krukiem tańczą krakowiaka.

,,Jakie to literki?”

Ma mnie kredyt, kret, kreskówka. Ma też kryształ, kruk, kremówka. Krakowiaka umiem tańczyć, często chodzę do krawcowej i mam krawat kolorowy.

 ,,Grab i drab”

Na grabie siedzi szpak i po grecku mówi tak: - Stoi sobie w lesie grab, pod tym grabem leży drab, leży drab, a kilka os gryzie draba prosto w nos. Zagniewany wstaje drab, patrzy w koło, widzi- grab, a na grabie siedzi szpak i po grecku mówi tak...

,,Rrrr"....

Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę kręcąc mordą . Kręcąc mordą i rogami gryzła trawę wraz z jaskrami . "Czarna krowo ,nie kręć rogiem , bo ja pieróg jem z twarogiem : gdy tak srogo rogiem kręcisz , gryźć pieroga nie mam chęci ." ,,Jedz bez trwogi swe pierogi , nie są groźne krowie rogi . Jestem bardzo dobra krowa rodem z miasta Żyrardowa . Raz do roku w Żyrardowie pieróg z grochem dają krowie . Więc mi odkraj róg pieroga , a o krowich nie myśl rogach . Ja ci również radość sprawię : Jaskry ,które rosną w trawie , zręcznie ci pozrywam mordą, czarrną morrdą w krropki borrdo".

 ,,Wrona do wrony”

Wrona wronę dziś spotkała i tak do niej zakrakała: “Na zakupy mam ochotę, gdyż mam wroni bal w sobotę. Kupię sobie frak z frędzlami i sukienkę z falbankami”.

 ,,Wrona”

Proszę Pana, pewna wrona, na gawrona obrażona, Do Wrocławia frunąć chciała, ale trasę zapomniała. “Samej do Wrocławia smutno. Chyba bliżej będzie Kutno. Zdążę jeszcze Wrocław schodzić i z gawronem się pogodzić”.

 ,,Wyliczanka”

Skacze sroka koło sroczki, pokazuje czarne boczki. Przy źródełku źrebak bryka, cieszy się, że kwitnie gryka. Raz, dwa, trzy! Szukasz Ty!

,,U źródełka”

U źródełka źrebak stoi, zimnej wody pić się boi. - Napij się źrebaczku tej źródlanej wody,ta źródlana woda zdrowia Tobie doda! - Napij się źrebaczku tej źródlanej wody, przezroczystej wody, wody dla ochłody!

,,Biedronka”

Obudziła się biedronka głodna, że aż strach, więc najadła się tych kropek, co na skrzydłach ma. Siedzi w trawie przestraszona, problem swój rozważa. „Co tu robić?” – myśli ona – „Może by tak do lekarza?”. „Idzie Franek, idzie Krysia, Bronek i Gabrysia, trawa niska, a mnie widać bez kropeczek dzisiaj.” Niczym na golasa ,siedzi smutna w trawie. bez kropek – zaznaczam – Biedronka przy kawie. „Ratunku, ratunku” – prośbę ma biedronka – „Jak mnie tak zobaczą – Wstydu pełna łąka. Prędko, prędko, drodzy moi, brać kredki proszę – kropki się rysuje tak samo jak groszek.”

Jak zapewne zauważyłaś, wspólną cechą tych rymowanek jest ich częste wykorzystanie słów zawierających literę „r”. Poświęć codziennie kilka minut na ćwiczenie poprawnej wymowy.

Wyznaczony czas nie powinien być zbyt długi – nauka mówienia „r” nie może być dla dziecka obciążająca.

Wykonuj ćwiczenia jak grę. Najpierw powiedz dziecku wierszyk i powoli naucz je rymowanki. Następnie powtarzajcie ją – możecie zamieniać się rolami i opowiadać wierszyki linijka po linijce. Ze starszym dzieckiem możesz też czytać.

Bądź cierpliwa! Gratuluj dziecku często, chwaląc jego postępy.

Dawaj dobry przykład – staraj się wymawiać głoski poprawnie.

Podsumowując, Twój dobry przykład, odpowiednia uwaga i dużo cierpliwości oraz motywowanie dziecka to klucz do sukcesu. Większość błędów wymowy można z powodzeniem skorygować!

Starajmy się, aby terapia nie była nudna. Niech będzie mądrą zabawą.!

Opracowanie:

Anna Tafelska-Mielniczek

Szczegóły

Joanna Moskwa

Kategoria: aktualności

Opublikowano: 02 czerwiec 2020

Odsłony: 102

Głoski sycząco - szumiące

Czytaj więcej: Ćwiczenia logopedyczne :)